هنگام بالا رفتن آمپر آب خودرو چه باید کرد؟
بالا رفتن آمپر آب یکی از هشدارهای جدی در خودرو است که نباید آن را نادیده گرفت. این اتفاق می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در سیستم خنک‌کننده یا خرابی قطعات حیاتی مانند ترموستات، رادیاتور یا واترپمپ باشد.
نادیده گرفتن افزایش دمای موتور ممکن است منجر به آسیب جدی و هزینه‌بر شود. بنابراین، آشنایی با دلایل و نحوه واکنش درست در چنین شرایطی برای هر راننده‌ای ضروری است.
پیش از هر چیز باید دانست که سیستم خنک‌کننده وظیفه دارد حرارت حاصل از احتراق و اصطکاک داخل موتور را به مایع خنک‌کننده منتقل کرده و از طریق رادیاتور به محیط دفع کند. وقتی یکی از اجزای این چرخه دچار اختلال شود، دمای موتور افزایش یافته و عقربه آمپر آب از محدوده نرمال بالاتر می‌رود.
زمانی که متوجه شدید آمپر آب در حال بالا رفتن است، اولین اقدام، توقف در محل امن و خاموش کردن کولر خودرو است. درب کاپوت را بالا بزنید تا جریان هوا به اطراف موتور وارد شود و حرارت تجمع‌یافته سریع‌تر تخلیه گردد. هرگز در این مرحله درِ رادیاتور یا منبع انبساط را باز نکنید، زیرا فشار بخار بسیار زیاد است و ممکن است مایع داغ به بیرون پاشیده و موجب سوختگی شود.
در گام بعدی، فن رادیاتور را بررسی کنید. اگر فن‌ها خاموش هستند، سیستم کولر را برای چند لحظه روشن کنید تا فن در حالت دور تند فعال شود. در صورتی که فن‌ها همچنان کار نکردند، احتمال خرابی رله یا فیوز وجود دارد. در خودروهای قدیمی‌تر که از فن مکانیکی استفاده می‌کنند، پاره شدن تسمه پروانه یا خرابی کلاچ فن می‌تواند دلیل اصلی باشد. اگر هیچ یک از این موارد نبود، تا زمان کاهش دما، تنها راه، توقف و انتظار برای خنک شدن طبیعی موتور است.
حال اگر فن‌ها در حال کار بودند اما دما پایین نمی‌آمد، ممکن است مقدار مایع خنک‌کننده در سیستم کم شده باشد. برای بررسی این مورد، موتور را خاموش کرده و صبر کنید تا دمای آن کاهش یابد. سپس درِ منبع انبساط را به‌آرامی باز کنید و سطح مایع را بررسی کنید. در صورت کاهش، تنها پس از خنک شدن کامل، مقدار کسری را با ترکیب مناسب ضدیخ و آب مقطر جبران کنید. استفاده از آب شهری فقط در مواقع اضطراری مجاز است، زیرا املاح آن باعث رسوب در مجاری رادیاتور می‌شود.
یکی از دلایل شایع دیگر بالا رفتن آمپر آب، قفل شدن ترموستات است. اگر هنگام داغ شدن موتور، لوله بالایی رادیاتور همچنان سرد است، به احتمال زیاد ترموستات باز نمی‌شود و گردش مایع خنک‌کننده مختل شده است. در این شرایط باید موتور را خاموش کرده و پس از خنک شدن کامل، ترموستات را تعویض کنید. دیر تعویض کردن مایع ضدیخ یا استفاده از ترکیب نامناسب می‌تواند منجر به گیر کردن ترموستات شود.
وجود هوا در سیستم خنک‌کننده نیز می‌تواند مانع گردش صحیح آب شود. این هوا معمولاً پس از تعمیر یا تعویض قطعاتی مانند واترپمپ یا شیلنگ‌ها در مدار باقی می‌ماند. برای رفع آن باید هواگیری دقیق سیستم توسط مکانیک ماهر انجام شود. اگر در سیستم حباب یا صداهای غیرعادی هنگام گرم شدن مشاهده کردید، این احتمال وجود دارد.
گاهی اوقات جرم‌گرفتگی یا انسداد داخل رادیاتور باعث اختلال در جریان آب و در نتیجه افزایش دما می‌شود. همچنین تجمع گرد و خاک، برگ یا حشرات روی پره‌های بیرونی رادیاتور نیز عملکرد خنک‌کنندگی را کاهش می‌دهد. شست‌وشوی سالیانه پره‌ها با فشار آب مناسب و بدون آسیب به فین‌های ظریف آن می‌تواند از این مشکل جلوگیری کند.
در موارد نادر، خرابی واترپمپ علت اصلی است. وقتی پروانه داخلی واترپمپ فرسوده یا محور آن دچار لقی می‌شود، پمپاژ آب به‌درستی انجام نمی‌گیرد و دمای موتور بالا می‌رود. صدای غیرعادی از جلوی موتور یا نشتی آب از اطراف واترپمپ می‌تواند نشانه خرابی آن باشد.
در بدترین حالت، اگر تمام اجزای سیستم خنک‌کننده سالم باشند ولی همچنان موتور بیش از حد داغ شود، احتمال آسیب به واشر سرسیلندر وجود دارد. خرابی این قطعه باعث نشت گازهای احتراق به داخل مدار آب یا ورود روغن به سیستم خنک‌کننده می‌شود. این مشکل معمولاً با علامت‌هایی مانند کم شدن مداوم آب، بخار سفید از اگزوز یا سفت شدن شیلنگ‌های رادیاتور همراه است و نیاز به بررسی تخصصی دارد.
برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، توصیه می‌شود سطح مایع خنک‌کننده را به‌صورت هفتگی بررسی کنید، هر دو سال یک‌بار ضدیخ را تعویض نمایید، از تمیز بودن پره‌های رادیاتور اطمینان حاصل کنید و وضعیت فن‌ها و ترموستات را به‌طور دوره‌ای چک کنید. توجه به آمپر آب در هنگام رانندگی و واکنش سریع به تغییرات آن می‌تواند از خسارات سنگین به موتور جلوگیری کند.
در نهایت، بالا رفتن آمپر آب نه‌تنها نشانه یک مشکل موقت نیست، بلکه هشداری از سوی خودرو است که باید جدی گرفته شود. خونسردی، بررسی منطقی و رعایت اصول فنی بهترین راه برای کنترل شرایط و جلوگیری از آسیب به موتور است.